مشاوره بچه ها (کودکان) و نوجوانان طلاق یکی از مهم ترین مشاوره های روانشناسی است که بایستی در زمان مناسب برای آنها انجام شود. زیرا این بچه ها در هر سنی که باشند قطعاً تبعات جدایی والدین متوجه آنان می شود و زندگی آنان را دچار تغییرات اساسی می کند. انتخاب یکی از والدین، دوری از یکی از آن ها و تغییر محل زندگی از جمله این تغییرات مهم هستند. تمامی این تغییرات به همراه یک سری از اتفاقات جدیدی که تا به حال کودک و نوجوان آن را تجربه نکرده است، سبب ایجاد مشکلات عدیده ای در او می شوند.
فهرست مطالب
بنابراین لازم است پیش از جدایی و بعد از آن نیز از مشاوره استفاده کرد تا مشکلات بچه ها و نوجوانان طلاق کاهش یابد و فرد جهت پذیرش این اتفاق مهم آماده شود. اگر شما نیز جزء والدینی هستید که تصمیم به جدایی گرفته اید و یا مدتی است جدا از همسر خود زندگی می کنید، بهتر است تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
اهمیت انجام مشاوره بچه ها (کودکان) و نوجوانان طلاق و نحوه برخورد با آن ها
اهمیت انجام مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق خیلی بیشتر از آن چیزی هست که شما تصور می کنید. زیرا کم نیستند بچه‌هایی که به دلیل تجربه تلخی که درباره طلاق والدین خود دارند، قادر به تصمیم گیری راجع به زندگی مشترک خود در دوران جوانی نیستند. این کودکان در اکثر مواقع نمی توانند یک زندگی عادی و نرمال را در بزرگسالی تجربه کنند. زیرا هیچ گاه نتوانسته اند درباره جدایی پدر و مادر خود ابراز احساسات کنند و هزاران سؤال بی جواب همچنان در افکارشان باقی مانده است. به همین دلیل خودشان نیز در زندگی مشترک با موانع و مشکلات عدیده ای روبه رو می شوند. این دقیقاً به دلیل گره ها و عقده هایی است که از کودکی با آنان همراه بوده است.
والدین هرچقدر هم که دلایل محکم و قابل قبولی برای جدایی داشته باشند، باز هم نمی توانند تأثیر منفی آن بر کودکان خود را انکار کنند. در اغلب کشورهای پیشرفته جهان انجام مشاوره بچه ها و نوجوانان طلاق امری الزامی است. زیرا والدین در زمان طی کردن فرآیند جدایی با چالش های ذهنی بسیاری روبه رو می شوند؛ در نتیجه مجالی برای تفهیم صحیح این موضوع به بچه ها را ندارند. به همین جهت انجام چنین مشاوره ای بعد و یا قبل از طلاق برای بچه امری مهم، ضروری و البته مفید است.
هدف از انجام مشاوره بچه ها و نوجوانان طلاق
مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق یک هدف بسیار بزرگ را دنبال می کند و آن این است که بچه ها وضعیت پیش آمده را درک کنند و به شکل مثبتی با آن کنار بیایند. در حقیقت یکی از مهم ترین مشکلات بچه‌هایی که درگیر جدایی والدین خود هستند این است که نمی‌توانند احساساتشان را به خوبی بیان کنند. از این رو احساسات در درونشان سرکوب می‌شود و در نتیجه از آنان انسان هایی عقده ای، پرخاشگر و زود رنج خواهد ساخت. بنابراین مشاور و روانشناس مربوطه در راستای جلوگیری از بروز چنین حالاتی در کودکان و با هدف ارائه راهکارهای مناسب به والدین جهت تعامل با این کودکان، جلسات مشاوره را برگزار می کند.
نقش مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق برای والدین
مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق نقش مؤثری در راهنمایی والدین برای رفتار با این بچه ها ایفا می کند. در جلسات متعدد مشاوره ای که برای والدین برگزار می شود، نحوه‌ی رفتار با کودک یا نوجوان را به آنان آموزش می دهند. همچنین به آنان کمک می شود تا با بالا بردن توانایی و مهارت‌های خود، تربیت بچه ها را به صورت مشارکتی بر عهده بگیرند. همچنین امورات مربوط به تحصیل، زندگی اجتماعی و فردی بچه ها را به شکلی منطقی و صحیح انجام دهند. علاوه بر آن، چنین پدر و مادرهایی خود بعد از جدایی درگیر یک سری احساسات مخرب می شوند. بنابراین لازم است در جهت کنترل این احساسات، آموزش های لازم را کسب کنند تا از انتقال آن به کودکانشان جلوگیری کنند.
علاوه بر این باید در نظر داشت که هم کودکان و هم نوجوانان در سنین حساسی هستند که لازم است به آنها توجه بیشتری شود. دو مطلب مشاوره کودک و مشاوره نوجوان مسائل و مشکلاتی که ممکن است کودکان و نوجوانان با آنها مواجه شوند را به صورت دقیق بیان کرده اند که برای آگاهی در این باره می‌توانید به آنها مراجعه کنید.
مشکلات رفتاری که در مشاوره بچه ها و نوجوانان طلاق به آن ها پرداخته می شود.
همه ما بر تأثیر مشکلات و تبعات منفی طلاق بر فرزندان آگاه هستیم؛ بنابراین نمی توان ایجاد مشکلات رفتاری ناشی از جدایی والدین در کودکان را انکار کرد. بنابراین در جلسات مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق به طور جدی به این مشکلات پرداخته می شود و آن ها را مورد بررسی قرار می دهند. از جمله مشکلات رفتاری که در مشاوره کودکان طلاق بررسی می شوند عبارت‌اند از:
- کاهش و یا عدم اعتماد به نفس در کودکان.
- افزایش حس خود سرزنش گری در کودکان.
- افسردگی.
- عدم ایجاد رابطه عاشقانه و ازدواج و موفق در آینده.
- عدم درک وضعیت پیش آمده.
- ناسازگاری با والدین.
- ناسازگاری با دوستان و معلمان.
- گوشه گیری.
- عصبانیت و بدخلقی.
- بهانه گیری.
- پرخاشگری شدید.
- باج گیری و سوءاستفاده از موقعیت.
- عدم خوراک و خواب راحت.
- استرس شدید.
- بروز انواع بیماری ها از جمله سر درد، دل درد و …
- وسواس های بی دلیل.
- مشکلات جنسی و مرتبط با بلوغ.
بررسی تخصصی تأثیر طلاق بر نوجوانان
باید ذکر کنیم که نوجوان در سنیست که به دنبال هویت یابی است. این هویت یابی یکی از اساسی ترین بخش‌های زندگی اوست و شامل هویت ملی، هویت خانوادگی، هویت دینی و مذهبی، هویت جنسی و هویت رفتاری است. همه این هویت ها در ساختار خانواده شروع به شکل گیری می کنند و یا کامل می شوند و نوجوانانی که در خانواده متشنج و یا پدر مادر از هم جدا شده به سر می برند، متاسفانه در ایجاد و شکل گیری هویت دچار تناقض و تعارض شخصیتی می شود .
از طرفی والدین جدا شده از هم، به دلیل آسیب هایی که طلاق به آنها وارد کرده شخصیت های به هم ریخته و آشفته ای دارند و گاهی از نوجوان خود برای ترمیم، همدردی و یا مراودات بین خود استفاده می کنند و همین امر آسیب های بی هویتی را افزایش می‌دهد. نوجوان بنا به علاقه و مهری که به والدین خود دارد، از طرفی نگرانی و اضطراب از دست دادن آنها را دارد و از طرفی در ناخودآگاه خود تلاش می کند به گونه‌ای همان جمع مادر و پدر و خانواده را حفظ کند. به امید به دست آوردن آرامش فطری خود گاهی در بازی های والدین شرکت می کند، غافل از اینکه خانواده از هم پاشیده و امکان این امر وجود ندارد. از طرفی نیز در ساختار رشدی خود در حال شکل گیری هویت است و در این میدان نیاز به حریف و یا حتی شریک است، که بهترین شریک والدین او بودند اما والدین مطلقه این ساختار را به هم ریختند.
نوجوان بخت برگشته که خود را در میدان زندگی تنها تصور می کند، به دنبال یک پناهگاه و یا همدرد و یا هم فکر می گردد و به دلیل اهمیت گروه همسالان و تاثیر مهم آنها جذب یکی از از این گروه ها می شود. گاهی برای ترمیم جای خالی والدین، گاهی برای فرار از درد و غم ناشی از از دست دادن والدین و گاهی برای ضربه زدن و نابودی باورها وارزش هایی که والدینش به او تحمیل می کردند و الان که آنها نیستند خوب است جبران مافات کند. نوجوانی که والدینش از هم جدا شدند در لابلای گروه همسالان، گاهی هویت دروغین و جعلی پیدا می کند و ما شاهد نوجوانانی هستیم که به کارهایی دست می زنند که اصلاً با ساختار خانواده مبدا متفاوت است و در واقع همان بی هویتی یا هویت جعلی خودنمایی می کند.
گاهی نوجوان در پیدا کردن هویت خود به سمت اقوام، آشنایان و دوستان والدین کشیده می شوند؛ گاهی از روی دلسوزی و گاهی از روی کینه ورزی. و باز این نوجوان معصوم است که در بازی جدیدی که بزرگسالان مغرض و یا جاهل برای او چیدند گرفتار می شود و این بار هویت ناسازگار و به هم ریخته پیدا می کند که جایگاه و نقش بزرگسالی خود را یا فراموش می کند و یا گم می کند.
در هر صورت یک شخصیت ناپایدار و گاهی ضد اجتماعی در او شکل می گیرد؛ طرحواره، رهاشدگی و بی اعتمادی در او برآمده شده و یک نوجوان رها شده در دنیای بی اعتمادی و کج رفتاری عاقبت نامعلومی پیدا می کند.
شاید این شائبه به وجود بیاید که یا والدین هیچگاه بعد از فرزندآوری به طلاق فکر نکنند یا به خاطر فرزند مسائل و مشکلات و آسیب های خود را فراموش کنند و یا در یک طلاق عاطفی به سر ببرند تا نوجوان خود به سن بلوغ و پختگی رسیده و بعد به طلاق فکر کنند و یا راهکارهای دیگری…
به نظر درمانگر( نویسنده مقاله)، مهم نیست که والدین چه تصمیمی در مورد خود می گیرند، مهم این است که به چند نکته توجه کنند:
- طلاق می‌تواند یک جراحی روانی برای خانواده باشد، اما همانطور که در جراحی جسمی مشاوره های زیادی گرفته می شود و راه‌های بی خطر اتخاذ می شود تا سلامت جسمی فرد به خطر نیفتد و در انتها مجبور به جراحی می شوند، در مورد خانواده نیز طلاق به عنوان آخرین راه به حساب می آید نه اولین راه.
- والدین و یا زوجین باید نقش زوجیت و نقش والد گری را از هم جدا کند.
- بافت فرهنگی و ارزشی و اخلاقی هر خانواده موردتوجه قرار گیرد .
- ساختار شخصیتی نوجوان و روند رشد مورد مداقه قرار گیرد.
- افرادی که قرار است در آینده دور و نزدیک با نوجوان مراوده داشته باشند، باید بدانند که اگرچه والدین از هم جدا شدند اما همچنان جایگاه والدگری‌شان پابرجاست و نقش حمایت گری و حضور صددرصدی در مواقع لزوم مورد توجه است.
- والد جایگزین یا همسر جایگزین، یا دوست جایگزین حتماً شناسایی ودر هنگام لزوم از او کمک گرفته شود.
افراد متعدد، نظرات متعدد و دیدگاه های مختلف به هم زننده روح و روان و مهمتر از همه هویت نوجوان می باشند.
فراموش نکنیم که زوجین با انتخاب خود و اراده خود همدیگر را انتخاب کردند و الان تصمیم به جدایی گرفتند، اما نوجوان جویای هویت، نقشی در انتخاب والدین نداشته و این والدین او هستند که او را به دنیای حقیقی آوردند؛ ولی او بعداز طلاق والدین مجبوراست در دنیای مجازی والدینش را باز آفرینی کند.
این مسئولیت فرزند پروری ازطرفی بسیار شیرین و ماندگار و اثر گذار است و از طرفی در والدین طلاق گرفته کمی دست و پا گیر و آزار دهنده است. ولی با کمک یک مشاور می‌توان هم یک طلاق خوب گرفت و هم یک نوجوان جویای هویت و سازنده داشت که در دنیای فردا دچار اختلال شخصیت نشود.
یادمان باشد شخصیت افراد در دوران نوجوانی پایه گذاری می شود و در جوانی کامل؛ بسیاری از بزرگسالانی که در مجامع مختلف برای سیستم جامعه مشکل آفرینی می کنند، کم فروشی میکنند یا زیاده خواهی می کنند و هر رفتار ضد اجتماعی از آنها سر می زند، سرنخ آن در نوجوانی بد آنها می باشد.
نوجوانان را دریابیم، بخصوص آن‌هایی که والدینشان در سنین نوجوانی طلاق گرفتند و آنها را با دنیایی از چه کنم ها تنها گذاشتند.
سخن پایانی:
برای جلوگیری از بروز هر گونه رفتار غیر عادی در بچه های طلاق و در جهت جلوگیری از ایجاد آن ها لازم است از مشاوره بچه ها و نوجوانان طلاق استفاده شود؛ در جلسات مشاوره، نحوه برخورد و کمک به کودکان طلاق و مشکلات آنها بررسی می‌شود. چنین مشاوره ای می تواند یک راهنمای عالی و یک حمایت گر بی نظیر برای بچه هایی باشد که با معضل ناخوشایند طلاق درگیر هستند.
